De koningssteden van Marokko 4
De bus vertrekt op tijd en rijdt eerst langs het koninklijk paleis dat vanaf de 14e eeuw onafgebroken in gebruik is geweest door alle dynastieën. De wachter op de achtergrond wilde niet gefotografeerd worden.

We gaan vandaag naar Fès el-Bali, met zijn oppervlakte van 3 km2 de grootste medina ter wereld. Het is wereld erfgoed, maar overal zie je stutten om te zorgen dat de boel niet instort, zo vervallen is het al.

Fès el-Bali	Op heel veel plekken zie soortgelijke stutten

Het oude Fès werd al in 808 gebouwd. We zien daar ook de sierpoort, de Bab Boujloud, in 1913 gebouwd naar Moors voorbeeld. Aan de buitenkant is hij blauw en aan de binnenkant groen. Blauw is de kleur van de hoop en er wordt een welkom mee uitgedrukt en groen is de kleur van de vrede en bij het vertrek betekent het een afscheidsgroet.

Zo kom je binnen met de blauwe kleur	Zo ga je er weer uit met de groene kleur

De medina bestaat uit zo’n 9250 smalle straatjes waar je makkelijk kunt verdwalen en waar men met beladen karren loopt die net tussen de vervallen huizen passen. Ook zie je daar zwaar beladen ezels en paarden zich een weg banen door de nauwe doorgangen en die je bij het passeren tegen de muur aan drukken.

Er wordt gezegd dat de medina meer dan 50 nijverheidsgroepen herbergt. Als je hier door de souk loopt, is het een drukte van belang. Het stikt er werkelijk van de winkeltjes. Je vraagt je af waar ze van moeten bestaan. Kippen lopen achter in de winkeltjes rond en worden geslacht en geplukt waar je bij staat. Veel mensen willen niet gefotografeerd worden, sommigen ook niet voor geld.

Hier nog 2 naast elkaar	Hier alleen	Kippen worden op verzoek geslacht
.............Zelfs karavanen lopen door de souk..........		......Slagerij. De kamelenkop is de ”gaper”....
Met een flinke pas klimmen en dalen we door de smalle straatjes met veelsoortige en veelkleurige winkeltjes. We belanden bij een deel waar koperslagers aan het werk zijn en na een aantal steile trappen te hebben beklommen kwamen we bij de leerlooierij (waar ze ons natuurlijk ook lederwaren probeerden te verkopen, niet duur overigens). Deze leerlooierij bestaat al sinds de 9e eeuw en is een van de oudste bedrijven op dit gebied. Hij was eerst nog op een andere plek gehuisvest maar vanwege de stank en andere ongezonde dingen werd de boel verplaatst naar een plek die minder overlast veroorzaakte. Alle wordt met de hand gedaan, ook het verven van het leer.
		De leerlooierij

We bezochten nog een oude ambachtelijke bakkerij met een bakoven voor 500 broden. De oven is hout gestookt.
De bakkerij was een van de 5 elementen van de medina.
Elke medina herbergt 5 elementen:
1. Moskee
2. Koranschool
3. Hammam
4. Bron
5. Bakkerij

De bakkerij was een centrale plaats omdat iedereen daar kwam om zijn brood te laten bakken of om brood te kopen. De bakker wist alles van iedereen omdat iedereen daar zijn of haar hart kwam luchten. De hammam was ook een centrale plaats. Iedereen gaat baden. Als de mannen klaar zijn, gaan ze weg naar het café. De vrouwen blijven om onder elkaar bij te kletsen en/of te roddelen. Vrouwen mogen wel in het café, dat is niet verboden maar het is gewoon traditie om dat niet te doen.

Voordat we bij de bakker waren, bezochten we nog de Karaouïne universiteit, Al Qaraouiyine. Deze is in de 9e eeuw gesticht door een vrouw. De moskee/universiteit schijnt 44 ingangen te hebben maar bovenal is het al bijzonder voor die tijd dat een vrouw de oprichter is en dat het de eerste universiteit van Marokko is.

De Al Qaraouiyine universiteit	De beroemde mozaïek fontein in het centrum

Vlakbij de universiteit is nog een moskee met aan het pleintje ervoor een van de mooiste fonteinen waar men het reinigingsritueel uitvoerde voor het betreden van de moskee. Het is jammer dat de fontein van Nejjarini het niet deed want dan waren de prachtige tegelmozaïeken veel beter tot hun recht gekomen.
Na door vele straatjes in de souk gedwaald te hebben liepen we door een straat met allemaal “bruidsmeubelen”. Na de ceremonie wordt de bruid hier doorheen gedragen.

Op gegeven moment liepen we door een steegje waar zich een onooglijke poort bevond. Het bleek dat dit het mausoleum was van koning Moulay Idris III. Hij was een van de mede oprichters van Fès die het verder heeft uitgebouwd
Ergens in de oude medina staat de Madrassa Bouanania moskee. Vroeger was dit een hogeschool, geschonken door koning Abou Inan van de Almeriden dynastie, dezelfde dynastie waar ik eerder over sprak die boven de hoefijzervormige poort St. Jacobsschelpen liet aanbrengen. Het schijnt wel een beetje een vreemd figuur geweest te zijn met aparte ideeën. Waar de school nu staat was een plek waar vuilnis verbrand werd. Hij liet die plek schoonmaken en liet een architect een ontwerp maken. Die zei op gegeven moment dat het niet haalbaar was omdat het te duur was waarop de koning zei: “Schoonheid kent geen prijs”. De koning is later door zijn bodyguard vermoord.

Als je daar mocht komen, moest je 12 jaar studeren en je had daar een kamer. Beneden at en studeerde je en in een van de hoeken waren houten treden die naar het bed onder het plafond leidden. Ook de docenten waren daar gehuisvest, maar dan iets comfortabeler.
Een van de docenten was Al Kawarizmi, een wiskundige. Wiskunde was in die tijd alleen iets voor zeer slimme mensen terwijl wiskunde toch heel erg in het alledaagse leven vervlochten is.

Al Kawarizmi wilde de wiskunde vereenvoudigen zodat het voor iedereen begrijpelijk zou worden. Hij verzamelde de knapste wiskundigen uit alle windstreken en door andere getallen te gebruiken, 1 t.e.m. 9 uit India en daar de Arabische nul aan toe te voegen, werd wiskunde begrijpelijk gemaakt. Zo ontstond de algebra. De vertaling van algebra is samenvatting, hoe toepasselijk. En vergelijk de term ook nog eens met de naam Al Kawarizmi!
Daarna mochten de liefhebbers nog even langs de koperslager en de pottenbakkerij en keramiek werkplaats. Bij de koperslagerij liet men het verschil in geluid tussen messing en brons horen. Nu weet ik waarom klokken van brons zijn gemaakt.
De pottenbakker drijft de draaischijf nog met zijn voeten aan en ook de draaitafel voor het beschilderen van het aardewerk is handwerk. De ovens waren indrukwekkend groot.

De schijf wordt met de voet bediend	De enorme oven	Beschilderen op een door de hand aangedreven schijf
	Het was wel heel bijzonder om te zien dat de stukjes tegel voor de prachtige mozaïeken met een grote hamer heel efficiënt uit de tegels gemaakt werden. Veelvormige stukjes , kleiner dan mijn pinknagel, pasten perfect in elkaar.
Op de tegel tekenen en met een grote hamer precies op maat slaan

Het was weer een enerverende dag. Morgen weer om 6 uur op.